Ελληνο-Αλβανικό Λεξικό, Μάρκου Μπότσαρη

Η ελληνο-αλβανική λεξικογραφία στην Ελλάδα αρχίζει με τον Μάρκο Μπότσαρη (1790-1823). Ο ήρως του Σουλίου, γνωστός κυρίως για τον αγώνα του κατά του Αλη-πασά και τον ηρωικό του θάνατον, για τον οποίον απέσπασε όλων των Ελλήνων μα και των ξένων τον θαυμασμό, επαυξάνει την συμπάθεια μας με την συγγραφή του ελληνο-αλβανικού Λεξικού του. Το έργο τούτο, ανεξαρτήτως της πολλαπλής σημασίας, την οποίαν έχει για έναν ολιγογράμματο μαχητή, που αφήνοντας κατά μέρος το όπλο για ένα διάστημα, δημιούργησε έργο πνευματικό, προσφέρει υλικό αρκετά αξιόλογο για την αλβανική διαλεκτολογία.

Γραμμένο στις αρχές του ΙΘ' αι., το λεξικό τούτο βοηθά να παρακολουθήσουμε ορισμένα ενδιαφέροντα γλωσσικά φαινόμενα, όπως π.χ. την δομή της ομιλουμένης Ελληνο-Αλβανικής στην περιοχή του Φαναρίου Πρεβέζης κατά τα τέλη του ΙΗ' και τας αρχές του ΙΘ' αι., την ποικιλία των λεκτικών της τύπων, την επίδραση της Τουρκικής κ.α. Το λεξικό προσφέρεται επίσης για ποικίλες παρατηρήσεις φιλολογικές, κοινωνικές, ακόμη και ιστορικές.

Το χειρόγραφο του Ελληνο-Αλβανικού Λεξικού του Μπότσαρη βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων, στο παράρτημα των ελληνικών χειρόγραφων. Είναι ενσωματωμένο σε
χαρτώον κώδικα (Supplement Grec 251), που αριθμεί 244 σελίδες και αποτελείται από τρία τμήματα.

Στην αρχή του κώδικα υπάρχουν δυο φύλλα (διαστάσεων 226 επί 155χιλ.) , εκ των οποίων το πρώτο λευκό. Ακλουθεί το χειρόγραφο του Λεξικού (διαστάσεων 115 επί 83 χιλ.), το οποίο αρχίζει από της σελίδες 25. Οι πρώτες 24 σελίδες του χειρογράφου λείπουν.

Το λεξικό καταλαμβάνει τις σελίδες 25-136 του κώδικα, είναι δε δίστηλο σε κάθε σελίδα, η οποία χωρίζεται με κάθετη γραμμή. Στην αριστερή στήλη κάθε σελίδας είναι γραμμένες οι ελληνικές λέξεις, όχι κατά αλφαβητική σειρά, ενώ στην δεξιά οι αλβανικές λέξεις με ελληνικά γράμματα. Το σύνολο των ελληνικών λημμάτων του Λεξικού ανέρχεται σε 1701,των αλβανικών σε 1494.




« Ο Ήρωας τού Σουλίου είχε συλλάβη το σχέδιον της ιδρύσεως μεγάλου Ελληνοαλβανικού Κράτους καί επίστευε είς αυτό. Διά τούς γνωρίζοντας την γενικήν καί την τοπικήν κατάστασιν των χρόνων εκείνων το πολιτικόν τούτο σχέδιον τού Μάρκου δεν ήτο άμοιρον μεγαλοφυΐας καθώς δεν ήτο άμοιρον δυνατότητος. Προς εφαρμογήν τού σχεδίου του κινούμενος είχε αρχίση, όταν ευρίσκετο είς Αγκώνα της Ιταλίας, την σύνταξιν Ελληνοαλβανικού Λεξικού»Γ. Αθάνα, Ιστορικά Μελετήματα, Οί Μποτσαραίοι, σελ. 14 επ., έκδοση Ιδρύματος Γ. & Μ. Αθανασιάδη – Νόβα, Ναύπακτος 1998.