Βιβλιοθήκη του Πανταίνου

Η Βιβλιοθήκη του Πανταίνου σώζεται σήμερα σε πολύ αποσπασματική κατάσταση, εν μέρει καλυμμένη από το υστερορωμαϊκό τείχος της Αγοράς των Αθηνών και ιδιαίτερα από έναν μεγάλο πύργο (Νοτιοανατολική γωνία της Αγοράς, μεταξύ της Στοάς του Αττάλου και της Νοτιοανατολικής Στοάς, ανατολικά της οδού των Παναθηναίων).

Αποτελεί ένα από τα εξέχοντα κτήρια της Ρωμαϊκής Αγοράς, όπου ανθούσε η μελέτη της φιλοσοφίας και η λατρεία των Μουσών. Καταστράφηκε το 267 μ.Χ. από τους Ερούλους και ενσωματώθηκε κατά τον 5ο αιώνα σε ένα μεγάλο περίστυλο οικοδόμημα.

Η Βιβλιοθήκη του Πανταίνου είναι ένα από τα ελάχιστα...
κτήρια της Αγοράς της Αθήνας για το οποίο είναι επακριβώς γνωστές οι συνθήκες και η χρονολογία κατασκευής του. Το κτήριο αφιερώθηκε από τον Τίτο Φλάβιο Πάνταινο και τα παιδιά του στην Αθηνά Αρχηγέτιδα, στον αυτοκράτορα Τραϊανό και στο λαό των Αθηνών, όπως μας πληροφορεί επιγραφή που είχε χαραχθεί στο ανώφλι της κυρίας εισόδου, το οποίο διασώθηκε ενσωματωμένο στο υστερορωμαϊκό τείχος. Εικάζεται ότι η βιβλιοθήκη ανατέθηκε μεταξύ της χρονολογίας της ανόδου του αυτοκράτορα στην εξουσία (98 μ.Χ.) και της δακικής εκστρατείας (102 μ.Χ.), με βάση τα επίθετα που του αποδίδονται μετά την εκστρατεία του κατά των Δακών και τη μετέπειτα κατά των Πάρθων (115 μ.Χ.). Υπάρχει πάντως η βάσιμη υποψία ότι το κτήριο είχε ανεγερθεί από τον πατέρα του Πανταίνου και ότι στην πραγματικότητα αποτελούσε την έδρα μιας φιλοσοφικής σχολής. Η περιοχή όπου ανεγέρθηκε η στοά, η νοτιοανατολική γωνία της πλατείας της Αγοράς, είχε παραμείνει ως τότε αναξιοποίητη σε μεγάλο βαθμό, τόσο από οικιστική όσο και από μνημειακή άποψη.

Η ανασκαφή στο υστερορωμαϊκό τείχος, από την οποία προέκυψε το σημαντικό επιγραφικό εύρημα για το οποίο έγινε λόγος, πραγματοποιήθηκε το 1933, αλλά η αποκάλυψη των ερειπίων της βιβλιοθήκης έγινε κατά κύριο λόγο το 1935, ενώ το ανατολικό τμήμα του κτηρίου ανασκάφηκε το 1971.

Ο Πάνταινος ήταν γιος του Φλαβίου Μενάνδρου, ο οποίος αποκαλείται διάδοχος, δηλαδή ήταν ενδεχομένως ο επικεφαλής φιλοσοφικής σχολής. Όπως αναφέρει και η αναθηματική επιγραφή, αφιέρωσε μαζί με τα παιδιά του, Φλάβιο Μένανδρο και Φλαβία Σεκουνδίλλη, με δικά του έξοδα, τις στοές, το περιστύλιο, τη βιβλιοθήκη με τα βιβλία και τον εξοπλισμό της.

Σε άλλη επιγραφή που βρέθηκε στο κτήριο αναφέρονται οι κανονισμοί λειτουργίας της βιβλιοθήκης: «Κανένα βιβλίο δε θα βγει από τη βιβλιοθήκη, γιατί το ορκιστήκαμε. Η βιβλιοθήκη θα είναι ανοικτή από την πρώτη ως την έκτη ώρα» δηλ. από 6 π.μ. μέχρι 12 μ.

ΒΥΒΛΙΟΝ ΟΥΚ ΕΞΕ-
ΝΕΧΘΗΣΕΤΑΙ ΕΠΕΙ
ΩΜΟΣΑΜΕΝ:ΑΝΥΓΗ-
ΣΕΤΑΙ ΑΠΟ ΩΡΑΣ ΠΡΩ-
ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΕΚΤΗΣ

Στο "ΑΝΥΓΗΣΕΤΑΙ" παρατειρούμε ορθογραφικό λάθος, πιθανόν του χαράκτη(;) , ο οποίος σίγουρα θα κατσαδιάστηκε από τους υπευθύνους, οι οποίοι, για λόγους οικονομίας(;) δεν προβληματίστηκαν για την διόρθωσή του !
Μπορεί όμως να φταίει και η παρακμή της γλώσσας στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν η Ελληνική ήταν ήδη "παγκόσμια" γλώσσα, την ομιλούσαν διάφοροι λαοί, με την δική τους προφορά, ορθογραφία και σίγουρα με τα λάθη τους.
Συγκρίνετε το τότε "λάθος" με τα σημερινά επί της παγκοσμίου Αγγλικής, που προφέρεται και γράφεται ανάλογα τον λαό, το μεσηβρινό και τον παράλληλο της Γής. Τόσα, "ών ουκ έστιν αριθμός".

Κάτοψη της Αγοράς.
Σημειώνονται τα εξής κτήρια: 1.ΝΑ Ναός, 2.Νυμφαίον, 3.Βιβλιοθήκη Πανταίνου, 4.Στοά Αττάλου, 5.Ωδείο Αγρίππα, 6.Ναός Άρη, 7.Μονόπτερος, 8.Βασιλική, 9.Ποικίλη Στοά, 10. ΒΔ Ναός και βωμός Ουρανίας Αφροδίτης, 11. ΝΔ Ναός και κρατικά γραφεία, 12.Μεσαία Στοά, 13. Ναός Ηφαίστου.